HÁT LẠI BÀI HÁT CỦA NGƯỜI KHÁC CÓ VI PHẠM QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ HAY KHÔNG?

Hiện nay, tình trạng hát lại (hay còn gọi là cover) bài hát của người khác đang diễn ra rất phổ biến. Hành vi này không chỉ xảy ra ở những người hát nghiệp dư mà còn có sự góp mặt của những ca sĩ chuyên nghiệp, nổi tiếng. Việc hát, biểu diễn lại ca khúc của người khác một mặt có thể góp phần tăng độ “phủ sóng” cho ca khúc ấy. Tuy nhiên, nếu việc hát lại này không tuân thủ các quy định về xin phép tác giả, chủ sở hữu bài hát; không trả tiền thù lao theo Luật Sở hữu trí tuệ thì có thể đó lại là hành vi vi phạm nghiêm trọng quyền sở hữu trí tuệ.

VẬY, CÓ PHẢI TẤT CẢ MỌI TRƯỜNG HỢP HÁT LẠI CA KHÚC CỦA NGƯỜI KHÁC ĐỀU VI PHẠM QUYỀN SỞ HỮU TRÍ TUỆ?

Căn cứ quy định tại điểm d Điều 14 Luật Sở hữu trí tuệ 2005 được sửa đổi bổ sung năm 2009 và năm 2019 (sau đây gọi tắt là Luật SHTT 2019) thì tác phẩm âm nhạc là một trong những loại hình tác phẩm được bảo hộ Quyền tác giả. Theo đó, Quyền tác giả là quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu. Điều đặc biệt ở Quyền này là nó được phát sinh kể từ khi tác phẩm được sáng tạo và được thể hiện d­ưới một hình thức vật chất nhất định, không phân biệt nội dung, chất lượng, hình thức, phương tiện, ngôn ngữ, đã công bố hay ch­ưa công bố, đã đăng ký hay ch­ưa đăng ký.

Như vậy, kể từ thời điểm ca khúc được sáng tạo và thể hiện ra dưới một hình thức vật chất nhất định thì tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả được độc quyền thực hiện hoặc cho phép người khác thực hiện việc làm tác phẩm phái sinh, biểu diễn tác phẩm này trước công chúng, sao chép tác phẩm, truyền tác phẩm đến công chúng bằng các phương tiện kỹ thuật… Việc cover lại ca khúc của người khác được xem là một dạng của hành vi làm tác phẩm phái sinh. Chính vì lẽ đó, trừ các trường hợp sau đây thì việc cover lại ca khúc của người khác bắt buộc phải có sự cho phép của tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả:

1. Tự sao chép một bản nhằm mục đích nghiên cứu khoa học, giảng dạy của cá nhân;
2. Trích dẫn hợp lý tác phẩm mà không làm sai ý tác giả để bình luận hoặc minh họa trong tác phẩm của mình;
3. Trích dẫn tác phẩm mà không làm sai ý tác giả để viết báo, dùng trong ấn phẩm định kỳ, trong chương trình phát thanh, truyền hình, phim tài liệu;
4. Trích dẫn tác phẩm để giảng dạy trong nhà trường mà không làm sai ý tác giả, không nhằm mục đích thương mại;
5. Sao chép tác phẩm để lưu trữ trong thư viện với mục đích nghiên cứu;
6. Biểu diễn tác phẩm sân khấu, loại hình biểu diễn nghệ thuật khác trong các buổi sinh hoạt văn hóa, tuyên truyền cổ động không thu tiền dưới bất kỳ hình thức nào;
7. Ghi âm, ghi hình trực tiếp buổi biểu diễn để đưa tin thời sự hoặc để giảng dạy;
8. Chụp ảnh, truyền hình tác phẩm tạo hình, kiến trúc, nhiếp ảnh, mỹ thuật ứng dụng được trưng bày tại nơi công cộng nhằm giới thiệu hình ảnh của tác phẩm đó;
9. Chuyển tác phẩm sang chữ nổi hoặc ngôn ngữ khác cho người khiếm thị;
10. Nhập khẩu bản sao tác phẩm của người khác để sử dụng riêng.

Trong các trường hợp được liệt kê trên đây, có những trường hợp không phải trả thù lao, cũng có trường hợp phải trả thù lao cho tác giả, người sở hữu quyền tác giả. Tuy nhiên, dù trong trường hợp nào thì việc sử dụng ca khúc cũng không được làm ảnh hưởng đến việc khai thác bình thường tác phẩm, không gây phương hại đến các quyền của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả; phải thông tin về tên tác giả và nguồn gốc, xuất xứ của tác phẩm.

Như vậy, chỉ những hành vi cover không nhằm mục đích lợi nhuận mà chỉ đơn thuần phục vụ công tác nghiên cứu, giảng dạy và các mục đích phục vụ cộng đồng khác được liệt kê trên đây mới không cần phải có sự cho phép của tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả.

Tóm lại, về cơ bản, việc hát lại bài hát của người khác phải có sự đồng ý của tác giả, người sở hữu tác phẩm đó. Ngoại trừ các trường hợp được liệt kê trên thì các trường hợp khác đều là hành vi vi phạm quyền sở hữu trí tuệ. Mức phạt tiền cao nhất đối với hành vi này có thể lên tới 15 triệu đồng, cụ thể:

• Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi làm tác phẩm phái sinh mà không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả.
• Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với hành vi biểu diễn trực tiếp tác phẩm trước công chúng mà không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả theo quy định; Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 15.000.000 đồng đối với hành vi biểu diễn tác phẩm thông qua các chương trình ghi âm, ghi hình hoặc bất kỳ phương tiện kỹ thuật nào mà công chúng có thể tiếp cận được mà không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả theo quy định. Ngoài ra, hai hành vi này còn bị áp dụng biện pháp khắc phục hậu quả là buộc dỡ bỏ bản sao bản ghi âm, ghi hình vi phạm
• Cơ sở pháp lý:
• Luật Sở hữu trí tuệ năm 2019.

Nghị định số 131/2013/NĐ-CP ngày 16 tháng 10 năm 2013 Quy định xử phạt vi phạm hành chính về quyền tác giả, quyền liên quan.